چکیده
نفاق پدیده ای است که در همه جوامع قابل پیگیری است یکی از این عرصه ها، عرصه نظری مباحث نفاق است در این زمینه بررسی عوامل ظهورنفاق شایسته پژوهش است. بی تردید طرح این گونه مباحث از منظر دینی می تواند به تحکیم مبانی نظری مطالعات انقلاب اسلامی بینجامد. نفاق در صدر اسلام پدیدهاست که از نگاه بسیاری، معلول ترس و از دید برخی دیگر معلول عوامل متعددی چون طمع ترس تعصب اخلال و ایجاد انحراف در برنامه انبیاست. لازمه این اختلاف آن است که در دیدگاه نخست پیدایش نفاق محدود به مدینه می شود ولی در دیدگاه دوم وقوع آن در مکه پیش از هجرت نیز قابل فرض و اثبات است تدبر در آیات مربوط به منافقان موید دیدگاه اخیر است و در یک نگاه کلی در تمام جوامعی که عده ای منفعت طلب خواهان رسیدن به خواسته های خویش هستند قابل بررسی است.
