چکیده:
این تحقیق که در سال 1391 با عنوان «بررسی مفاهیم نمادین اعضا و جوارح درآثار عرفانی با تکیه بر مثنوی معنوی وگلشن راز» و با اهداف 1- بررسی مبدأ کاربرد رمزی و نمادین اعضا و جوارح در ادبیات فارسی 2- بررسی کاربرد رمز و نماد در زبان صوفیه 3- بررسی نقش صوفیان در ارائه قدیمیترین تفاسیر از معانی رمزها و نمادهای اعضا و جوارح 4- بررسی معانی اعضا و جوارح در مثنوی معنوی مولانا 5- بررسی معانی اعضا و جوارح در گلشن راز شیخ محمود شبستری، آغازشده بود در4 فصل شامل؛ فصل اول (کلیات)، فـصــل دوم (مبانی نظری)، فـصــل سوم (بحث و تحلیل) و فـصــل چهارم (نتیجه گیری و پیشنهادات)، به انجام رسید. روش تحقیق از نظر هدف؛ بنیادی ، روش گردآوری اطلاعات، کتابخانهای و روش تجزیه و تحلیل اطلاعات، تحلیلی است. مثنوی معنوی و گلشن راز نیز واحدهای تحلیل هستند.
طبق یافتههای این تحقیق: 1- کاربرد رمزی و نمادین اعضا و جوارح در ادبیات فارسی از اواخر قرن پنجم و اوائل قرن ششم آغاز شده است. 2-کاربرد رمز و نماد در زبان صوفیه امری ناگزیر و اجتناب ناپذیر است. 3- قدیمیترین تفاسیر از معانی رمزها و نمادهای اعضا و جوارح را نویسندگان صوفی ارائه کردهاند.4- مولانا اعضا و جوارح را در معانی مجازی و عرفانی به کاربرده است. 5- محمود شبستری اعضا و جوارح را در معانی مجازی و عرفانی به کار برده است. نتیجه کلی آنکه: اعضا و جوارح انسان، در ادبیات عرفان و تصوف (نیز مثنوی مولوی و گلشن راز شبستری) در حالتی نمادین و رمزی استعمال شده است.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
گرچه درپیشینه تحقیق به نمونه هایی ازتحقیقات صورت گرفته درباب معانی مجازی اعضاوجوارح اشاره شده،لیکن بایددانست که عموم این تحقیقات،نظربه جریان کلی تصوف داردوتنهااقتضای بحث وازجهت ارائه نمونه،شواهدی ازمتون نظم درآنهانقل شده است،درحالی که درپژوهش حاضر،بارهیزازکلی گویی وبه صورتی دقیق ومنسجم ومتمرکز،مفاهیم نمادین اعضا وجوارح دردونمونه ازمتون مهم ومعتبرعرفانی بررسی وتحلیل خواهدشد.این تحقیق ازآن جهت مهم می نمایدکه گاهی جایگاه عرفانی ومفاهیم بلنداعضاوجوارح دراشعارعرفانی درحدجسمانی وروزمره تنزل می یابدوخلوص عرفانی برخی ازبزرگان ادب فارسی موردتردیدقرارمی گیرد،بدین لحاظ این تحقیق ضمن بررسی مفاهیم نمادین اعضاوجوارح درادبیات فارسی قصدشناساندن وتشریح مقاصداصیل وواقعی بزرگانی چون مولانا وشبستری ازبه کاربستن این واژه ها رادارد.
4-1- اهداف تحقیق:
هدف کلی:
بررسی مفاهیم نمادین اعضاوجوارح درآثارعرفانی باتکیه برمثنوی معنوی وگلشن راز
اهداف جزئی:
بررسی مبدأکاربردرمزی ونمادین اعضاوجوارح درادبیات فارسی
بررسی کاربردرمزونماددرزبان صوفیه
بررسی نقش صوفیان درارائه قدیمیترین تفاسیرازمعانی رمزهاونمادهای اعضاوجوارح
بررسی معانی اعضاوجوارح در مثنوی معنوی مولانا
بررسی معانی اعضاوجوارح درگلشن رازشیخ محمودشبستری
